Czosnek znany jest pod różnymi postaciami – świeżych ząbków, suszonych lub świeżych liści czy granulatu. Ujawnia swoją obecność w potrawach zapachem, który po zjedzeniu tak szybko nas nie opuszcza 🙂
Najczęściej jest dodawany do dań właśnie ze względu na swój ciekawy smak. Jednak coraz częściej w kuchni jest zastępowany czosnkiem granulowanym, w większości pochodzącym z upraw w Chinach. Ale czy tylko za sam smak i zapach cenimy czosnek?
Skład czosnku
Mimo,
że około 60% składu czosnku to woda, a jedna trzecia to cukry, to jest wciąż w
nim miejsce na wartościowe składniki. Najważniejsze w czosnku są związki siarki
(jest ich wiele, nie ma co wypisywać). Jeden z nich (allicyna) powstaje w czasie
żucia lub miażdżenia z tak zwanych allin, powodując silny charakterystyczny
zapach.
Jest to związek nietrwały, rozpada się w wysokiej temperaturze np. w czasie
gotowania.
Suma summarum czosnek jest bogatym źródłem siarkowodoru powstającego w organizmie,
który jest odpowiedzialny za większość jego zdrowotnych właściwości. Wykazuje
również funkcję antyoksydacyjną (chroni komórki przed uszkodzeniem przez
reaktywny tlen).
Działanie na układ krążenia
To tworzący się ze związków siarki siarkowodór wpływa na stan i funkcjonowanie układu krążenia:
– reguluje
kurczliwość naczyń krwionośnych
– zwiększa średnicę naczyń krwionośnych
– w konsekwencji obniża ciśnienie krwi
Badania
potwierdzają:
– działanie przeciwmiażdżycowe
– obniżanie poziomu cholesterolu o niskiej gęstości LDL („złego cholesterolu”) chroniąc przed jego utlenianiem
– podnoszenie w tym samym czasie frakcji HDL („dobry cholesterol”).
Skuteczność czosnku zależy od sposobu przyrządzenia i formy jego podania. Co ciekawe, najsilniejsze działanie ma wyciąg ze starego czosnku w porównaniu do świeżego, miażdżonego.
Czosnek wykazuje również działanie hamujące zlepianie płytek krwi, (podobnie jak aspiryna lub lek Clopidogrel)1,5
Właściwości antybakteryjne
Czosnek
jest idealnym, naturalnym zamiennikiem antybiotyków. 1 mg allicyny odpowiada
0,38 ml penicyliny6. W 2004 r. wykonano badania, których celem było
określenie optymalnego stężenia czosnku w ekstrakcie oraz najbardziej
sprzyjających warunków jego przygotowania.
Stwierdzono, że optymalnym stężeniem antybakteryjnym jest ekstrakt 750-1000 mg
czosnku na 1 ml wody, przyrządzonym w temperaturze 30–50 C podawanym 6 godzin
po jego przyrządzeniu.
W takiej formie oddziałuje na niektóre bakterie2, a ekstrakt wodny z
liści dodatkowo na Bacillus subtilis i Salmonella enteritidis5
W jednym z eksperymentów przydatności suchej kiełbasy drobiowej została wydłużona do 21 dni przez dodanie świeżego i sproszkowanego czosnku6. Ekstrakt ze świeżego czosnku w badaniach wykazuje potencjał poprawy działania antybiotyków na patogeny oporne na antybiotyki8.
Właściwości przeciwgrzybiczne
Ekstrakt z czosnku, zawierające w swoim składzie wspomnianą allicynę ma zabójczy wpływ na niektóre grzyby3,5 i jest porównywalny z lekiem przeciwgrzybicznym ketokonazol. Związki siarkowe świeżego czosnku hamują rozwój znanego drożdzaka Candida albicans4 .
Właściwości antywirusowe
W tej kwestii wiadomo na razie najmniej (2001 rok). Aktywnym związkiem jest w tym wypadku ajoen, który posiada właściwości antywirusowe oraz daje pozytywne efekty w walce z, między innymi, grypą typu A i B oraz przeciwdziała wirusowi cytomegalii, wirusowi HIV, opryszczki, czy wirusowemu zapaleniu płuc1,5.
Właściwości przeciwpasożytnicze
Sok z ząbków czosnku jest skuteczny między innymi w walce przeciwko wolno żyjącym nicieniom Rhabditis, larwom Nippostrongylus brasiliensis i hamuje rozwój jaj glisty Ascaris suum5.
Właściwości antyoksydacyjne
Ekstrakty roślinne z liści i ząbków czosnku wykazują się wychwytywaniem wolnych rodników. Podejrzewa się, że może być to związane ze związkami fenolowymi i enzymami występującymi w czosnku5.
Dawkowanie
Zaleca się 4 g świeżego czosnku lub jego odpowiednika w celu uzyskania efektu terapeutycznego.
Jest to mniej więcej średnia wielkość ząbka czosnku. Średni potencjał powstającej allicyny w ząbku czosnku wynosi 3,6 ± 0,9 mg / g lub 10,8 mg / g w suszonym. Prawie we wszystkich badaniach klinicznych z suplementami czosnku w proszku zastosowano dzienną dawkę standaryzowaną na 3,6–7,8 mg potencjału allicyny, co stanowi 1–2 g typowego surowego czosnku. Minimalna dzienna dawka suplementu czosnku w proszku dla uzyskania korzyści zdrowotnych powinna mieć ekwiwalent dwóch gramów surowego czosnku7.
Źródło
1 J. Tadeusiewicz, A. Krysztofiak, B. Olas, Czosnek – panaceum na choroby układu krążenia?, Kosmos – Problemy nauk biologicznych, 2014, Tom 63 Numer 1 (302) Strony 37–44
2 wśród których wyróżnia się: Staphylococcus aureus, Staphylococcus saprophyticus, Streptococcus pneumonia, Streptococcus faecalis, Escherichia coli, Enterobacter cloacae, Klebsiella pneumonia, Proteus mirabilis, Pseudomonas aeruginosa, Acinetobacter haemolyticus.
3 Candida torulopsis, Tripchophyton, Cryptococcus, Aspergillus, Trichosporon, Rhotodorula.
5 Cladosporium sp., Rhizopus nigricans, Geotrichum candidum, Penicillium expansum, Candida lipolytica, Mycoderma, Saccharomycopsis fibuligera
4 K. M. Lemar , M. P. Turner, D. Lloyd, Garlic (Allium Sativum) as an anti-Candida Agent: A Comparison of the Efficacy of Fresh Garlic and Freeze-Dried Extracts, National Center for Biotechnology Information, National Library of Medicine, 2002, USA
5 D. Sobolewska, I. Podolak, J. Makowska-Wąs, Allium ursinum: botanical, phytochemical and pharmacological overview, Phytochemistry Reviews, Springer 2015; 14(1): 81–97.
6 M. Lupoae, D. Coprean1, R. Dinică, P. Lupoae, G. Gurau, G. Bahrim, Antimicrobial activity of extracts of wild garlic (Allium ursinum) from Romanian spontaneous flora, Scientific Study & Research, Chemistry & Chemical Engineering, Biotechnology, Food Industry, 14 (4), pp. 221 – 227, 2013, Romania
7 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6073756/#!po=46.2963
L.D. Lawson, S.M. Hunsaker, Allicin Bioavailability and Bioequivalence from Garlic Supplements and Garlic Foods, Nutrients, 2018; 10(7):812.
8 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4458355/
Guoliang Li, Xudong Ma, […], and Chaofeng Sun, Fresh Garlic Extract Enhances the Antimicrobial Activities of Antibiotics on Resistant Strains in Vitro, Jundishapur Journal of Microbiology, Kowsar Medical Institute, 2015 May; 8(5)
Ilustracje:
pixabay.com Marion Wellmann
pixabay.com Ulrike Mai
